نگاهی به سونامی فیک نیوز در شبکه‌های اجتماعی و راهکار‌های شناخت آن

قرن هاست حکومت ها و قدرتمندان اطلاعات و خبرها را مثل ابزاری جنگی به کار می گیرند تا برای خود حمایت کسب کنند و از مخالفت ها کم کنند. می گویند که «گایوس اکتاویوس تورینوس»، نخستین امپراتو روم، در آخرین جنگ در جمهوری روم، کارزاری از اخبار جعلی به راه انداخت تا در مقابل «مارکوس آنتونیوس» پیروز شود. بعد از آن هم نامش را به «آگوستوس» تغییر داد و خود را چون شخصی عادل و درست کار مشهور کرد و تا زمان پیری از این شهرت بهره می برد.در قرن گذشته هم هنوز این روش ادامه داشت و به ویژه در زمان جنگ های جهانی، رژیم های توتالیتر و خودکامه از ساخت خبرهای جعلی برای رسیدن به اهداف خود استفاده می کردند. از مشهورترین افراد فعال در این حوزه می توان به یوزف گوبلز، وزیر تبلیغات هیتلر، اشاره کرد ولی در این بازه، هنوز تولید و انتشار اخبار نیازمند بودجه سنگینی برای راه اندازی روزنامه یا شبکه های رادیویی و تلویزیونی بود. گسترش اینترنت و استفاده گسترده تر مردم از شبکه های اجتماعی، ناگهان سدی را که سال ها باعث شده بود حوزه تولید خبر به بخشی تخصصی و نظام مند تبدیل شود شکست. دیگر هر فرد می توانست بدون داشتن هیچ امکانات خاصی، خبر تولید کند و آن را در سطحی گسترده منتشر کند.

رسانه های آنلاین که در چند سال گذشته رشد و گسترش چشمگیری یافته اند، امروزه پرچم دار دیگر رسانه ها محسوب می شوند. سرعت در انتشار اخبار، کوتاه نویسی و سهولت مخاطب در دسترسی به اخبار از اصلی ترین مزیت هایی است که باعث محبوبیت این رسانه ها در بین مردم شده است. بسیاری از افراد اخبار را از سایت ها و شبکه های رسانه های اجتماعی دریافت می کنند هرچند ممکن است بیشتر وقت ها تشخیص اینکه داستان ها معتبرند یا خیر دشوار باشد. تعداد زیاد خبرها و نداشتن درک عمومی از نحوه کار اینترنت از سوی مردم هم به افزایش اخبار و مطلب های جعلی کمک کرده است. سایت های رسانه های اجتماعی می توانند سهم بزرگی در افزایش میزان دسترسی به این نوع مطالب داشته باشند. با اینکه به نظر می رسد بسیاری از مواردی که شما به صورت آنلاین به ویژه در فیدهای شبکه های اجتماعی خود می خوانید درست هستند، خیلی وقت ها این طور نیست.

 

شناختن اخبار دروغ کار چندان آسانی نیست. با اینکه بعضی از این خبرها به راحتی تشخیص داده می شوند، بعضی دیگر از خبرهای جعلی حتی می توانند افرادی را که با حوزه خبر آشنایی دارند هم فریب دهند. اولین گام در مسیر شناسایی بهتر این پدیده، ارزیابی انواع این خبرهاست. در دسته بندی فیک نیوز دیدگاه های مختلفی وجود دارد که اینجا بخشی از آن ها را مرور می کنیم.

 

 

دروغ های کلیک خور: این ها داستان هایی است که به عمد ساخته می شود تا بازدیدکنندگان بیشتری از وب 

سایت ها را به دست آورد و درآمد تبلیغات را برای وب سایت ها افزایش دهد. نمونه این خبرها را در کانال های تلگرامی زیاد می بینیم. عبارت «ریزش وحشتناک قیمت خودرو همه را شوکه کرد. به لینک زیر بروید و قیمت ها را ببینید.» از نمونه های این مدل خبرهای جعلی به شمار می رود.

پروپاگاندا: داستان هایی که برای گمراه کردن عمدی مخاطبان، ترویج دیدگاه مغرضانه یا دستور کار سیاسی خاص ایجاد می شوند، مثل خبرهایی که هنگام رقابت های انتخاباتی، هرکدام از طرفین به دروغ درباره رقیب خود منتشر می کنند.
طنز/ هجو: بسیاری از وب سایت ها و حساب های شبکه های اجتماعی اخبار جعلی را برای سرگرمی و هجو منتشر می کنند. در این مدل، به طور معمول، هدف انتشاردهنده فریب مخاطب نیست. با خبری ساختگی، فقط سعی در ایجاد سرگرمی دارد اما همین مدل خبرهای طنز هم گاهی از طرف بعضی کاربران جدی گرفته می شوند.
روزنامه نگاری شلخته: گاهی بعضی بنگاه های خبری ممکن است مطلبی را با اطلاعات غیرقابل اعتماد یا بدون بررسی همه حقایق موجود منتشر کنند که می تواند مخاطبان را گمراه کند.

عناوین گمراه کننده: داستان هایی را که سراسر دروغ نیستند می توان با استفاده از عناوین گمراه کننده تحریف کرد. این نوع اخبار می توانند به سرعت در سایت های رسانه های اجتماعی پخش شوند، جایی که فقط عناوین و تکه های کوچک مقاله کامل در فیدهای خبری مخاطبان نمایش داده می شود. برای نمونه، مدتی پیش خبری درباره تشکیل یک استان جدید به مرکزیت یکی از شهرهای بزرگ در خراسان منتشر شده بود اما زمانی که خبر را باز می کردید، می دیدید در متن خبر تنها گفته شده است که تشکیل استان جدید فعلا امکان پذیر نیست.

اخبار مغرضانه: بسیاری از افراد به سمت اخبار یا داستان هایی که عقاید یا سوگیری های آن ها را تأیید می کنند جلب می شوند و اخبار جعلی می توانند در بین این گروه ها به سرعت منتشر شوند. نمونه هایی از این مدل خبرها را در جنگ چند وقت گذشته جمهوری آذربایجان و ارمنستان در شبکه های اجتماعی کشورمان می دیدیم.

 

پلتفرم های مختلف آنلاین مثل شبکه های اجتماعی تازه در حال پیدا کردن قواعد و مسیرهایی برای مقابله با فیک نیوزها و جلوگیری از تأثیر آن ها هستند. شبکه های اجتماعی مثل توییتر سعی کرده اند با برچسب گذاری روی توییت های نادرست، از سرعت گسترش اطلاعات غلط دست کم در زمینه های مهم و تأثیرگذار بکاهند اما خبر بد این است که فناوری های تازه به احتمال در سال های آینده سطح تازه ای از فیک نیوز ها را فراگیر خواهند کرد که با وجود آن، دیگر حتی به چشمان خودتان هم نمی توانید آن قدرها اعتماد کنید. داریم از «دیپ فیک» صحبت می کنیم، امکان تازه ای که به کمک آن می توان با کیفیتی بالا ویدئوهای جعلی ساخت. فرض کنید ناگهان در اینترنت ویدئویی می بینید از رئیس جمهور یک کشور بزرگ که دارد به کشوری دیگر اعلان جنگ می دهد یا درباره موضوعی جنجالی صحبت می کند. شما دارید با چشمان خودتان می بینید که آن شخص چنین صحبت هایی را انجام می دهد، اما باز هم نمی توانید مطمئن باشید که ویدئو واقعی است و فریب دیپ فیک را نخورده اید.

اینجاست که دیگر بحث فیک نیوزها به جای خطرناکی می رسد و حتی ممکن است امنیت کشورها را به خطر بیندازد.

 

 

 

به عنوان خبرها با کمی شک نگاه کنید. عنوان خبرهای جعلی معمولا جالب هستند و با حروف بزرگ و علامت تعجب می آیند. هرچه عنوان خبری دورتر از ذهن باشد، به احتمال جعلی بودن بیشتر دقت کنید.

به نشانی وب سایت با دقت بیشتری توجه کنید. بسیاری از وب سایت هایی که خبرهای جعلی منتشر می کنند از نشانی اینترنتی مشابه منابع موثق استفاده می کنند. آن ها نشانی وب سایت های معتبر را کمی تغییر می دهند. شما می توانید با مقایسه نشانی وب سایت ها این نکته را متوجه شوید.

منبع خبر را نگاه کنید. مطمئن شوید که خبر از منبعی موثق به دست شما می رسد. اگر خبر از وب سایتی به دست شما رسیده که برایتان آشنا نیست، درباره آن وب سایت اطلاعات بیشتری کسب کنید.

به فرمت های نامتعارف توجه کنید. بسیاری از خبرهای جعلی در خود خطاهای املایی و گرامری دارند و فرمت ظاهری شان هم غیرعادی است.

به عکس ها توجه کنید. گزارش های خبری جعلی معمولا با عکس ها یا ویدئوهای دستکاری شده همراه هستند. گاهی عکس مورد نظر معتبر است اما در جایی غیر از موضوع خودش به کار رفته است. می توانید عکس را در اینترنت جست وجو کنید تا بفهمید از کجا آمده است.

به تاریخ ها توجه کنید. گزارش های خبری جعلی ممکن است زمان بندی هایی داشته باشند که بی معنا باشد یا ممکن است در آن ها زمان رخدادها تغییر داده شده باشد.

شواهد را بررسی کنید. منابعی را که در آن ها نام نویسنده آمده است بررسی کنید. نبود هیچ منبعی یا بی نام بودن نویسنده می تواند نشانه خوبی از جعلی بودن خبر باشد.

به دیگر گزارش ها هم توجه کنید. اینکه هیچ منبع دیگری آن خبر را گزارش نکرده است می تواند نشان دهنده جعلی بودن خبر باشد.

آیا خبر طنز است؟ گاهی دشوار است میان خبر جعلی و مطلب فکاهی فرق بگذاریم. بررسی کنید که آیا منبع خبر به مطالب طنز معروف است یا نه و آیا جزئیات خبر و نوع نگارش آن نشان از طنز بودن دارد.

سعی کنید از سوگیری های ذهنی پرهیز کنید. با نگاهی انتقادی درباره خبرهایی که می خوانید فکر کنید و به دور از تعصب های ذهنی، فقط آن هایی را با دیگران به اشتراک بگذارید که می دانید موثق هستند.چطور ویدئوهای جعلی را تشخیص دهیم؟

مانند همه نوع اطلاعاتی که ما به صورت آنلاین روبه رو می شویم، مهم ترین کاری که می توانیم هنگام تصمیم گیری درباره معتبر بودن و واقعی بودن فیلم ها یا تصاویر آنلاین انجام دهیم، به کار بردن نگاهی انتقادی و پرسیدن سؤالاتی کلیدی درباره این مدل محتواهاست.

چه کسی و چرا شخصی این ویدئو را به اشتراک می گذارد؟

منبع اصلی چه کسی یا کجاست؟

آیا شخصی که در این ویدئو هست چیزی را می گوید که هرگز انتظار ندارید آن را بگوید؟

آیا ویدئو دستور کار شخص دیگری را پیش می برد؟ چه کسی از این فیلم سود می برد؟